Dieta w Hashimoto i niedoczynności tarczycy

Czym są Hashimoto i niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to choroba, która charakteryzuje się niedoborem lub nieprawidłowym działaniem hormonów tarczycy. Do jej podstawowych przyczyn należą infekcje wirusowe oraz niedobór jodu w pożywieniu. Choroba ta może być także wrodzona, choć obecnie najczęściej stanowi następstwo autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, czyli choroby Hashimoto.

Hashimoto jest stanem, w którym układ immunologiczny produkuje przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG), co prowadzi do zaniku komórek pęcherzykowych tarczycy i jej niedoczynności. Na rozwój choroby wpływają przede wszystkim czynniki środowiskowe (palenie papierosów, stres, infekcje wirusowe), współistnienie innych chorób autoimmunologicznych oraz nieodpowiednia dieta (niedobór selenu i witaminy D, nadmiar jodu, niezbilansowanie makroskładników, złej jakości tłuszcze, obecność dużej ilości węglowodanów prostych).

Zarówno autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jak i jej niedoczynność to choroby, które dotykają przede wszystkim kobiety, jednak nie tylko. Choroby tarczycy są bowiem obecnie diagnozowane u ok. 22% całego społeczeństwa.

 

Główne objawy niedoczynności tarczycy i Hashimoto

Zastanawiasz się, czy objawy, z którymi się zmagasz, to oznaka chorób tarczycy? Diagnozę w tym przypadku powinien zawsze postawić lekarz specjalista, jednak istnieje szereg sygnałów, które wysyła do nas organizm zmagający się z chorobą tarczycy, i które z pewnością powinny nas zaniepokoić.

Osoby z niedoczynnością tarczycy lub z chorobą Hashimoto najczęściej skarżą się na senność, gorsze samopoczucie i ciągłe zmęczenie (w wybranych przypadkach może pojawić się depresja). Do tego dochodzą problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała (tarczyca jest odpowiedzialna za ok. 30% spoczynkowej przemiany materii, stąd też niedobór jej hormonów prowadzi najczęściej do nadwagi i otyłości), zaburzenia pamięci i koncentracji, zaparcia (spowolniona zostaje motoryka przewodu pokarmowego), czy słaba tolerancja niskich temperatur. Podstawową listę objawów zamykają:

• nadmiernie wypadające włosy
• łamliwe paznokcie
• sucha skóra.

Koniecznie trzeba tutaj podkreślić, że wszystkie te objawy są ze sobą ściśle powiązane, a nawet na siebie wzajemnie oddziałują. Wypadające włosy, czy przybieranie na wadze mimo restrykcji kalorycznych w diecie bywają frustrujące. To z kolei jest przyczyną stresu i jeszcze bardziej złego samopoczucia.

Podstawą w postępowaniu w chorobach Hashimoto i niedoczynności tarczycy jest leczenie farmakologiczne, monitorowanie poziomu hormonów i stała opieka endokrynologa. Jednak na przebieg i skuteczność terapii ma niebagatelny wpływ także codzienna dieta. W Hashimoto i w niedoczynności tarczycy można czuć się dobrze, normalnie funkcjonować i nie mieć przykrych objawów choroby. Jak zatem powinna wyglądać dieta, jeśli mamy problem z tarczycą?

 

Dieta w Hashimoto i w niedoczynności tarczycy – zasady

💠 Jeśli chorujesz na niedoczynność tarczycy lub Hashimoto, pamiętaj o regularnym spożywaniu 4 – 5 posiłków dziennie (ostatni posiłek powinien być zjedzony nie później niż 2 godziny przed snem). Jeśli zadbasz o regularną podaż odpowiedniej ilości i jakości kalorii, zapobiegniesz dalszemu spowolnieniu tempa przemiany materii.

💠 Ważne, aby dieta była dopasowana do Twoich indywidualnych potrzeb w zakresie podaży energii. Zbyt duże restrykcje w tym zakresie zmniejszają zazwyczaj tempo metabolizmu, a dodatkowo mogą powodować wzrost stężenie TSH. Najlepiej ustal wraz z dietetykiem, jaka dzienna podaż kalorii będzie dla Ciebie optymalnym rozwiązaniem.

💠 Podaż białka w diecie osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy powinna być nieco większa niż u osób zdrowych. Pełnowartościowe białko (pochodzenia zwierzęcego) zawiera aminokwasy służące do syntezy hormonów tarczycy. Dodatkowo, składnik ten przyspiesza metabolizm, a jak wskazują wybrane badania – także hamuje wypadanie włosów. Białko powinno stanowić tutaj nawet 25% całodziennego zapotrzebowania energetycznego.

Jeśli chorujesz na niedoczynność tarczycy, rozkład podstawowych składników odżywczych w Twojej diecie powinien być podobny do tego, jaki obowiązuje w diecie osób zdrowych:

• węglowodany, w tym w większości złożone, powinny stanowić 55–75% całodziennego
  zapotrzebowania energetycznego,
• pełnowartościowe białka pokrywać powinny 10–15% całodziennego zapotrzebowania energetycznego,
• energia pochodząca z tłuszczy nie powinna z kolei przekraczać 30% całodziennego zapotrzebowania energetycznego, w tym maksymalnie 10% z tłuszczy nasyconych.

💠 Zarówno w Hashimoto, jak i w niedoczynności tarczycy kluczowe będzie dostarczanie w codziennej diecie odpowiedniej ilości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 i omega-6, a także błonnika pokarmowego w ilości 25–40 g/dobę.

💠 Jeśli chorujesz na niedoczynność tarczycy, istotne będzie ograniczenie w diecie substancji wolotwórczych (goitrogennych) znajdujących się przede wszystkim w brukselce, kapuście, rzepie, kalafiorze i brokułach, a także truskawkach, prosie i szpinaku, gorczycy, orzeszkach ziemnych oraz soi. Nie należy wymienionych produktów zupełnie eliminować z diety (poza soją), bowiem stanowią one cenne źródło witamin i składników mineralnych. Istotne będzie jednak zachowanie umiaru, odpowiednich proporcji i właściwe przygotowywanie owych produktów. W tym z pewnością pomoże Ci dietetyk.

Pamiętaj, że właściwości wolotwórcze może wykazywać również zielona herbata, która zawiera katechiny i flawonoidy osłabiające funkcje tarczycy. Tutaj także warto zachować umiar i właściwe proporcje.

💠 Dieta w niedoczynności tarczycy powinna uwzględniać także leczenie farmakologiczne. Jeśli chorujesz, zapewne przyjmujesz odpowiednie dawki lewotyroksyny (Leutrox, Euthyrox). Tutaj istotne będzie, aby:

• lek przyjmować na czczo, godzinę przed śniadaniem
• pamiętać, że działanie leku hamuje kawa, sok grejpfrutowy, błonnik, czy też soja,

Dodatkowo, nietolerancja laktozy, celiakia, a także zaburzenia żołądkowo – jelitowe mogą wpływać negatywnie na przyswajalność leku.

 

Hashimoto i niedoczynność tarczycy – te składniki powinna zawierać Twoja dieta

Osoby zmagające się z Hashimoto oraz niedoczynnością tarczycy powinny zwrócić szczególną uwagę na kilka kluczowych elementów w swojej diecie. Jeśli chorujesz, zadbaj o obecność tych 9 składników odżywczych.

 

Dieta w Hashimoto i przy niedoczynności tarczycy – istotne składniki odżywcze

 

Witamina D

Witamina D pełni kluczową rolę zwłaszcza w przypadku występowania choroby Hashimoto, m.in. ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne – zmniejsza produkcję cytokin prozapalnych i stymuluje wytwarzanie cytokin przeciwzapalnych. Dodatkowo, witamina D wpływa pozytywnie na pracę tarczycy, a obecność wyższego stężenia witaminy we krwi może obniżać poziom TSH.

Źródła witaminy D

Witamina D jest syntetyzowana w naszej skórze pod wpływem działania promieni słonecznych, a dokładnie promieniowania UVB. Problem pojawia się w sytuacji, gdy nie możemy przebywać na zewnątrz wystarczającą ilość czasu – konieczna jest bowiem ekspozycja na słońce przynajmniej 18% powierzchni ciała, przez minimum 15 – 20 minut, bez korzystania wcześniej z kremów z filtrami UVA i UVB. Dodatkowo, sprawę komplikują pory roku, w których dni są najczęściej pochmurne i zimne, trudno przecież „łapać słońce”, gdy jesteśmy poubierani w kurtki, czapki, szaliki i rękawiczki 😊

Źródła witaminy D w pożywieniu to przede wszystkim jajka, produkty mleczne i tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź). Jednak z pożywienia trudno dostarczyć organizmowi wystarczającą ilość witaminy. Stąd też wskazuje się na konieczność suplementacji. Dawkę najlepiej dobrać indywidualnie, oznaczając wcześniej stężenie witaminy D we krwi. Suplementacja 800–2000 IU/dobę w okresie od września do kwietnia, to rekomendowana dawka dla osób dorosłych.

Witamina B12

Niedobór witaminy B12 może powstać przede wszystkim w sytuacji, gdy Twoja dieta jest uboga w produkty odzwierzęce lub wcale ich nie zawiera (o suplementacji powinni pamiętać weganie i wegetarianie). Tutaj także warto oznaczyć stężenie witaminy we krwi. Witamina B12 sprzyja bowiem wytwarzaniu nieaktywnej formy T3.

Źródła witaminy B12

Witaminę B12 znajdziemy w mięsie, rybach, produktach mlecznych i w jajkach.

Witaminy C, E, A

Witaminy C, E i A wykazują właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. W przypadku choroby Hashimoto przyczyniają się do spowolnienia procesu autodestrukcji tarczycy. Dodatkowo, witamina C poprawia wchłanianie lewotyroksyny. Z kolei witamina A poprawia wrażliwość komórek na hormony tarczycy i bierze udział w procesach regulujących wydzielanie TSH.

Źródła witaminy C

Witaminę C znajdziemy praktycznie we wszystkich owocach i warzywach, w także w kiszonkach. Przy racjonalnej diecie nie ma potrzeby jej suplementacji.

Źródła witaminy E

Cennym źródłem witaminy E są oleje roślinne, oliwa, orzechy, pestki i nasiona oraz awokado.

Źródła witaminy A

Witamina A występuje m.in. w jajkach, produktach mlecznych, rybach i w maśle.

Kwasy tłuszczowe omega-3

Kwasy tłuszczowe n-3 wykazują właściwości przeciwzapalne oraz pobudzają przekształcanie trójjodotyroniny w tyroksynę, hamują nadmierną odpowiedź układu immunologicznego, a także zapobiegają wystąpieniu cukrzycy typu 2, co może być istotne, jeśli mierzymy się z chorobami tarczycy i jednocześnie z otyłością. Pamiętaj jednak, że pozytywne oddziaływanie kwasów omega-3 może zostać zredukowane, jeśli Twoja dieta będzie obfitowała w cukier.

Źródła kwasów omega-3

Wśród odzwierzęcych źródeł kwasów omega-3 warto wymienić tłuste ryby morskie. Łosoś, makrela, śledź, czy szprot zdecydowanie powinny więc zagościć w Twoim menu. Produkty roślinne zawierające te cenne kwasy tłuszczowe to m.in. orzechy włoskie, olej lniany i rzepakowy oraz siemię lniane i nasiona chia.

Jod

Jod wchodzi w skład hormonów tarczycy. Dlatego zarówno jego niedobór, jak i nadmiar może być przyczyną upośledzenia funkcji tego gruczołu. Niewystarczająca ilość jodu w diecie może powodować
powstawanie wola tarczycowego, a zbyt duża – efektu Wolffa-Chainkoffa (związany z hamowaniem syntezy hormonów tarczycy). Dodatkowo, nadmiar jodu u osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy typu Hashimoto może nasilać odpowiedź zapalną układu odpornościowego.

Źródła jodu

Produkty zawierające jod to przede wszystkim: makrela, małże, dorsz, ostrygi, otręby, sól jodowana oraz wody mineralne. Dobrze zbilansowana dieta powinna dostarczać odpowiedniej ilości jodu. Stąd też nie należy rutynowo stosować suplementacji tym pierwiastkiem.

Selen

Tarczyca jest narządem, którego tkanki charakteryzują się stosunkowo dużym stężeniem selenu. Pierwiastek ten:

• stanowi składnik enzymów związanych z gospodarką hormonalną tarczycy,
• chroni tkankę tarczycową przed stresem oksydacyjnym,
• może wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego,
• wpływa na przyswajalność jodu,

stąd też rola selenu w prawidłowej pracy tarczycy jest tak ważna. Dodatkowo, selen pozytywnie wpływa na metabolizm składników odżywczych, dlatego jego niedobór może skutkować spowolnieniem tempa przemiany materii i problemami z utrzymaniem prawidłowej wagi ciała.

Źródła selenu

Naturalnymi źródłami selenu w diecie są przede wszystkim orzechy brazylijskie (te jednak powinny być wysokiej jakość i pochodzić właśnie z Brazylii, bądź też z terenów Amazonii Wschodniej i Zachodniej; orzechy dostępne powszechnie w Polsce to niestety najczęściej produkty gorszej jakości, pochodzące np. z Boliwii, odznaczające się niższą zawartością selenu).

Selen znajdziemy także w rybach, mięsie, owocach morza, nabiale, jajach, grzybach, czosnku.

Suplementacja selenu może być w skazana przy stwierdzonym niedoborze, czy też wysokim stężeniu przeciwciał. Jednak warto pamiętać, że w tym przypadku niezwykle łatwo o niebezpieczne dla organizmu przedawkowanie selenu. Dlatego zanim sięgniesz po preparat z selenem, skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem.

Cynk

Cynk wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Jego niskie stężenie we krwi wpływa na wzrost przeciwciał przeciwtarczycowych. Skutki niedoboru tego pierwiastka to także obniżenie stężenia T3 i T4, czego następstwem jest właśnie rozwój niedoczynności tarczycy.

Źródła cynku

Właściwy poziom cynku, zapewniający prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, zapewnią takie produkty, jak: zarodki pszenne, nasiona lnu, pestki dyni, orzechy, produkty zbożowe pełnoziarniste, kakao, mięso, ryby i owoce morza, jajka, sery podpuszczkowe, rośliny strączkowe. Suplementacja cynku konieczna jest tylko w wybranych przypadkach. Dobrze zbilansowana dieta zapewnia bowiem odpowiednią podaż tego pierwiastka.

Żelazo

Obniżone stężenie żelaza w organizmie może prowadzić do obniżenia stężenia T3 oraz wzrostu TSH. Dodatkowo, w niedoczynności tarczycy często mamy do czynienia z obniżonym poziomem hemoglobiny. Staż też choroby tarczycy i anemia występują w wielu przypadkach równocześnie. Na niedobory narażone będą tutaj przede wszystkim osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej.

Źródła żelaza

Dobrymi źródłami żelaza są: czerwone mięso, nasiona lnu, pestki dyni, otręby pszenne, mak, sezam, żółtka jaj, pistacje, komosa ryżowa, buraki, amarantus, orzechy, rośliny strączkowe. Warto jednak zauważyć, że żelazo pochodzenia zwierzęcego (hemowe) jest bardziej biodostępne – po prostu organizm lepiej i więcej pierwiastka wchłania właśnie z takich produktów.

Przyswajalność żelaza poprawia obecność witaminy C w posiłku. Zatem połączenie mięsa ze świeżą, warzywną sałatką to jak najbardziej prawidłowa opcja. Z kolei leki na nadkwaśność, kawa, herbata, zbyt duża ilość błonnika, szczawianów i fosforanów mogą upośledzać wchłanianie żelaza przez organizm. Odpowiednie łączenie (i niełączenie) produktów będzie miało tutaj kluczowe znaczenie.

Błonnik pokarmowy

Dieta w chorobach Hashimoto i niedoczynności tarczycy powinna zawierać także odpowiednią ilość błonnika, który m.in. poprawia motorykę przewodu pokarmowego, zwiększa masę stolca
i częstotliwość wypróżnień. W przypadku zaparć towarzyszącym chorobom, właściwa podaż błonnika w codziennym menu to podstawa.

Źródła błonnika

Doskonałym źródłem błonnika są przede wszystkim: otręby pszenne i owsiane, płatki naturalne pełnoziarniste, pełnoziarniste pieczywo i makarony, kasze, świeże i suszone owoce, orzechy i nasiona oraz surowe warzywa.

Niedoczynność tarczycy i Hashimoto a dieta eliminacyjna – czy to konieczność?

W przypadku występowania takich chorób, jak Hashimoto i niedoczynność tarczycy, wskazuje się przede wszystkim rozważenie wykonania badań diagnostycznych w kierunku celiakii, nietolerancji na gluten oraz nietolerancji na laktozę. Dopiero potwierdzone choroba, alergie, czy nietolerancje są wskazaniem do zastosowania diety eliminującej odpowiednio gluten, bądź laktozę.

Zastosowanie diety bezglutenowej może prowadzić do zmniejszenia stymulacji układu immunologicznego i wyciszyć nieco proces autoimmunizacyjny w przypadku zapalenia tarczycy typu Hashimoto. Z kolei eliminacja laktozy może korzystnie wpłynąć na obniżenie TSH. Pamiętajmy jednak, że wciąż nie ma jednoznacznych dowodów naukowych skłaniających do rekomendacji tego typu
diety wszystkim pacjentom z chorobami tarczycy. Tutaj także konieczna będzie diagnostyka oraz indywidualnie dobrana dieta.

Wśród rekomendowanych rozwiązań pojawia się natomiast dieta niskowęglowodanowa bez substancji antyodżywczych, które upośledzają wchłanianie jodu oraz jego metabolizm. Może ona przynieść korzystne efekty także w zakresie redukcji masy ciała. Jednak, to, co będzie dla Ciebie najkorzystniejszym rozwiązaniem, powinien wskazać lekarz, wyniki przeprowadzonych badań oraz dietetyk.

Prawidłowe opracowanie codziennej diety to w przypadku Hashimoto i niedoczynności tarczycy kluczowe zadanie. Jeśli zyskasz:

• świadomość, co jest dobre dla Twojego organizmu, jakich produktów powinnaś / powinieneś unikać, a jakie będą miały na Ciebie pozytywne oddziaływanie,
• umiejętność wprowadzenia zasad żywieniowych w życie

Twoja codzienność z chorobą tarczycy z pewnością stanie się lżejsza. Możesz normalnie funkcjonować i cieszyć się życiem, mimo choroby. A jeśli potrzebujesz pomocy i wskazówek w ustaleniu swojej diety – zapraszam na konsultacje.

 

Bibliografia:

1. A.E. Ratajczak, M. Moszak, M. Grzymisławski: Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto – Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne, 2017:7(4):305-311, ISSN 2451-1870 (online)
2. K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański: Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy – Varia Medica 2018, tom 2, nr 2, ISSN 2544-4212
3. R. Markiewicz-Żukowska, S.K. Naliwajko, E. Bartosiuk, E. Sawicka, W.J. Omeljaniuk, M.H. Borawska: Zawartość witamin w dietach kobiet z chorobą Hashimoto – Bromatol. Chem. Toksykol. 2011;44(3):539–543.